نقش خانواده
خانواده، اولین و در عین حال مهمترین نهاد اجتماعی است که فرد در آن متولد می شود . تعاریف متعددی برای مفهوم خانواده مطرح شده است؛ محققان گروه اجتماعی، خانواده را گروهی از افراد معرفی می کنند که بر اساس هم خون بودن، روابط آنها با هم شکل می گیرد. در حالیکه برخی جامعه شناسان وجود پذیرش های اجتماعی و فرزند پروری را نیز در تعریف خانواده مطرح می کنند.
بنابراین خانواده یک تشکّل کوچکی است که از زندگی کردن یک گروهی از افراد انسان در کنار هم به وجود می آید که این تشکّل کوچک ، قسمتی از تشکّل بزرگ جامعه است .
در این خانواده اگر فرزندان درست و بر اساس یک مسیر اصولی تربیت شوند و دارای خلق و خوی انسانی و خصلت نیک باشند در جامعه از شهرت خوبی برخوردار خواهند شد و موجب افتخار والدین و خانواده خواهند شد و در راه ترقی خانواده و کشور و مردم می توانند پرتلاش اقدام کنند.
ولی اگر این فرزند به صورت یک عنصر مضر و غیر مفید در جامعه ظاهرشود و خود باری باشد بر روی دوش جامعه ، موجبات شرمساری و سرافکندگی والدین را نیز فراهم می کند.
از اینجاست که نقش والدین نمایان می شود که اگر بتوانند به وظایف خودشان پایبند باشند نتیجه این عملکرد به خودشان برمی گردد.
اگر فرزندان در یک مسیر اصولی تربیت شوند در جامعه از شهرت خوبی برخوردار می شوند
مولانا بسیار زیبا گفته :
این جهان کوه است و فعل ما ندا سوی ما آید نداها را صدا[1]
در بین مردم، فردی که دچار عقوبت و یا موفقیتی شده را با عباراتی از قبیل « دست انتقام » ، «مکافات عمل» ، « چوب خدا صدا ندارد» و….. مخاطب قرار می دهند که خود حاکی از اینست که پذیرفته اند هر عملی عکس العملی دارد.
از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو[2]
قرآن کریم این موضوع را تایید کرده است و به طور کلی می پذیرد که هرعملی برای انسان ، عکس العملی دارد.
« در قرآن کریم حدود ۱۰۸۶ بار از عمل و عکس العمل به صورتهای مختلفی سخن به میان آمده است که با ادغام موارد مشابه میتوان به ۲۰۰ عنوان جداگانه دست یافت». [3]
در ذیل به برخی آیات قرآن کریم اشاره می کنیم:
أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ * وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ * وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَىٰ[4]
«وِزر» به معنای بارسنگین است و به گناه نیز که در حقیقت بار سنگینی است گفته میشود.
وزیر، کسی است که بار سنگین اداره مملکت را بر دوش می کشد.
خداوند به وسیله کارهای نیک، بدیها را محو می کند و یا با توبه و استغفار می بخشد و یا بدی ها را به خوبی تبدیل می کند اما بار گناه کسی را به ناحق به دوش دیگری قرار نمی دهد.[5]
كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ[6]
هر نفسی در گرو عملی است که انجام داده است.
لذا با تعابیر ومطالبی که گذشت به این نتیجه می رسیم که والدین با مشخص کردن یک هدف و برنامه ریزی طبق آن هدف، هم خود را مقید به انجام نمایند و هم فرزندان را، تا اینکه یک مسیر درست طی شود و درآینده بتوانند از دسترنج خودشان میوه های خوب برداشت کنند و سربلند باشند نه سرافکنده و شرمسار.
پدرومادر، نقش یک محور را در خانه بازی می کنند که دیگران حول این محور می چرخند لذا باید نقش خودشان را خوب بازی کنند تا دیگران که تاثیر پذیر از این محورند تا ثیرات خوبی بپذیرند.
امام صادق علیه السلام می فرماید:
كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِالْخَيْرِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ اَلاِجْتِهَادَ وَ اَلصِّدْقَ وَ اَلْوَرَعَ[7]
با غیر زبان خویش مردم را دعوت کنید، مردم باید ورع و کوشش و صداقت و خیر شما را ببینید اینها دعوت کننده است.
بچه ها و فرزندان، ادب و ارزشها را در خانه و محیط فامیل آموزش می بینند و اگر احیاناً خانواده ای به صفات مثبت و ارزشها متصف نباشد فرزندان این خانواده نیز خشن، بی بند و بار، زمخت، انتقامجو، وحشی و از لحاظ روانی مضطرب و نامطمئن بار می آیند.
خانواده برای فرزندان، مقدمه ای است که آنها را از هر لحاظ آماده می کند برای ورود به یک خانواده بزرگتر که جامعه نامیده می شود. لذا والدین موظفند که محیط خانه را طوری آماده کنند که فرزندان از لحاظ جسمی و روحی، جسمی سالم، تندرست و روحی پرورش یافته داشته باشند و بتوانند شخصیت خود را در این محیط بسازند و با ساختن خود تأثیرات مثبت و ارزشمندی را در جامعه به منصه ظهور برسانند.
[1]– مثنوی معنوی
[2] – صامت بروجردی / انصایح والتنبیه / ترکیب بند شماره 10
[3] – پژوهشهای قرآنی 1381/ شماره 32 / ویژه نامه قرآن وادیان فرهنگی / پرتابل جامع علوم انسانی
[4] – نجم / آیات 38 تا 40
[5] – تفسیر نور / محسن قرائتی
[6] – مدثر / 38
[7] – الکافي / جلد۲ / صفحه۱۰۵ .
مولانا بسیار زیبا گفته :
این جهان کوه است و فعل ما ندا سوی ما آید نداها را صدا[1]
در بین مردم، فردی که دچار عقوبت و یا موفقیتی شده را با عباراتی از قبیل « دست انتقام » ، «مکافات عمل» ، « چوب خدا صدا ندارد» و….. مخاطب قرار می دهند که خود حاکی از اینست که پذیرفته اند هر عملی عکس العملی دارد.
از مکافات عمل غافل مشو گندم از گندم بروید جو ز جو[2]
قرآن کریم این موضوع را تایید کرده است و به طور کلی می پذیرد که هرعملی برای انسان ، عکس العملی دارد.
« در قرآن کریم حدود ۱۰۸۶ بار از عمل و عکس العمل به صورتهای مختلفی سخن به میان آمده است که با ادغام موارد مشابه میتوان به ۲۰۰ عنوان جداگانه دست یافت». [3]
در ذیل به برخی آیات قرآن کریم اشاره می کنیم:
أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ * وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ * وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَىٰ[4]
«وِزر» به معنای بارسنگین است و به گناه نیز که در حقیقت بار سنگینی است گفته میشود.
وزیر، کسی است که بار سنگین اداره مملکت را بر دوش می کشد.
خداوند به وسیله کارهای نیک، بدیها را محو می کند و یا با توبه و استغفار می بخشد و یا بدی ها را به خوبی تبدیل می کند اما بار گناه کسی را به ناحق به دوش دیگری قرار نمی دهد.[5]
كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ[6]
هر نفسی در گرو عملی است که انجام داده است.
لذا با تعابیر ومطالبی که گذشت به این نتیجه می رسیم که والدین با مشخص کردن یک هدف و برنامه ریزی طبق آن هدف، هم خود را مقید به انجام نمایند و هم فرزندان را، تا اینکه یک مسیر درست طی شود و درآینده بتوانند از دسترنج خودشان میوه های خوب برداشت کنند و سربلند باشند نه سرافکنده و شرمسار.
پدرومادر، نقش یک محور را در خانه بازی می کنند که دیگران حول این محور می چرخند لذا باید نقش خودشان را خوب بازی کنند تا دیگران که تاثیر پذیر از این محورند تا ثیرات خوبی بپذیرند.
امام صادق علیه السلام می فرماید:
كُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ بِالْخَيْرِ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ لِيَرَوْا مِنْكُمُ اَلاِجْتِهَادَ وَ اَلصِّدْقَ وَ اَلْوَرَعَ[7]
با غیر زبان خویش مردم را دعوت کنید، مردم باید ورع و کوشش و صداقت و خیر شما را ببینید اینها دعوت کننده است.
بچه ها و فرزندان، ادب و ارزشها را در خانه و محیط فامیل آموزش می بینند و اگر احیاناً خانواده ای به صفات مثبت و ارزشها متصف نباشد فرزندان این خانواده نیز خشن، بی بند و بار، زمخت، انتقامجو، وحشی و از لحاظ روانی مضطرب و نامطمئن بار می آیند.
خانواده برای فرزندان، مقدمه ای است که آنها را از هر لحاظ آماده می کند برای ورود به یک خانواده بزرگتر که جامعه نامیده می شود. لذا والدین موظفند که محیط خانه را طوری آماده کنند که فرزندان از لحاظ جسمی و روحی، جسمی سالم، تندرست و روحی پرورش یافته داشته باشند و بتوانند شخصیت خود را در این محیط بسازند و با ساختن خود تأثیرات مثبت و ارزشمندی را در جامعه به منصه ظهور برسانند.
[1]– مثنوی معنوی
[2] – صامت بروجردی / انصایح والتنبیه / ترکیب بند شماره 10
[3] – پژوهشهای قرآنی 1381/ شماره 32 / ویژه نامه قرآن وادیان فرهنگی / پرتابل جامع علوم انسانی
[4] – نجم / آیات 38 تا 40
[5] – تفسیر نور / محسن قرائتی
[6] – مدثر / 38
[7] – الکافي / جلد۲ / صفحه۱۰۵ .